راهنمای خرید مادربرد در یک سیستم گیمینگ

در این مقاله سعی می‌کنیم به‌صورت خلاصه توضیح بدیم که چطور می‌شه یک مادربرد مناسب برای سیستممون انتخاب کنیم. معلومه که یک مادربرد رده بالا یا پرچم‌دار همه جور امکاناتی رو با خودش داره، حتی امکاناتی که ما دنبالش نیستیم. از اون طرف هزینه برای مادربرد گرون قیمت و کم کردن بودجه سایر قطعات در قبال امکانتی که قرار نیست ازشون استفاده کنیم هم کار درستی نیست. پس راه‌حلی که برای کاربر باقی می‌مونه انتخاب صحیح یک مادربرد با امکانات مورد نیاز هست.

خب حالا که از پیشگفتار عبور کردیم، میریم سراغ مقدمه. اکثر راهنمایی‌های موجود در سطح اینترنت با تمرکز به اینکه چه امکاناتی خوبه و چه امکاناتی نه، نوشته شدن. در عوض اینجا ما سعی می‌کنیم خیلی ساده قبل از رسیدن به امکانات و ویژگی‌های مادربرد‌های حال حاضر جمع بدنی خودمونو داشته باشیم، بعد اگر تمایل داشتید موضوع رو باز‌تر کنیم.

AMD یا اینتل؟

هر دو برند در هر سطح با هر کاربری تونستن در این چند سال گذشته حسابی نیاز بازار رو مرتفع کنن. فارغ از باور‌های منسوخ قدیمی مثل اینکه AMD پردازنده‌های داغ‌تری داره یا Intel مطلقاً برای بازی بهتره، انتخاب این مورد کاملا به شخص کاربر بر می‌گرده. یعنی بنده نویسنده که خودم برند X رو دارم نمی‌تونم صراحتاً بگم که کدوم یکی برای چه کاری صد در صد مناسبه. اما به‌منظور سادگی این مطلب، در حال حاضر بهترین نسخه؛ پایبندی به پلتفرمی هست که در حال حاضر روی اون هستیم. یعنی اگر مدت هاست با پردازنده‌های Intel گذروندیم، به درایور‌های اون آشنایی داریم و خلاصه باهاش راحت تریم؛ ترجیح اینه که مجددا هم روی اینتل بمونیم. مگر اینکه واقعا بنا به دلایلی مثل نارضایتی از پلتفرم فعلی قصد کوچ به برند مقابل رو داشته باشیم. اگر هم تجربه کافی از محصولات دو برند فعلی رو نداریم، می‌تونیم از افرادی که از ما تجربه بیشتری در این زمینه دارند کمک بگیریم و ازشون بخوایم که برامون توضیح بدن چرا این برند رو برای کاربری من پیشنهاد میدن و آیا این دلایل برای منه کاربر اولویت دارن یا خیر.

سوکت

مورد بعدی سوکت مادربرد هست که شاید ساده‌ترین بخش انتخاب مادربرد باشه. با انتخاب پلتفرم بین AMD و Intel تقریباً یک انتخاب برای کاربر در آپشن سوکت باقی نمی‌مونه. هر کدوم از این دو شرکت برای سیستم‌های متداول دسکتاپی، فقط یک سوکت دارن. یعنی هر برند، در هر دوره زمانی، روی یک سوکت کار می‌کنه و برای اون پردازنده و بروزرسانی نرم‌افزاری می‌ده. پس توجیهی نداره که بخوایم به‌عنوان ارتقا و یا حتی خرید سیستم جدید روی سوکت‌های قبلی پا فشاری.

چیپ ست

به‌عنوان نگارنده این مطلب، بعد از سوکت ساده‌ترین پارامتر انتخاب مادربرد رو چیپ ست می‌دونم. چرا که من یا شما هیچ‌وقت برای سیستم بالا رده خودمون از یک چیپست میان رده استفاده نمیکنیم و یا برعکس اون هیچ‌وقت یک چیپست میان رده روی مادربرد بالا رده مونتاژ نمی‌شه. حالا کدوم چیپ ست‌ها بالا ردن کدوم میان رده؟ به‌طور‌کلی چیپست‌های X و Z بالا رده‌ترین چیپست هارو تشکیل می‌دن، B و H هم مختص مادربرد‌های میان رده هستن. البته بازه قیمتی یک چیپست بسته به امکاناتش می‌تونه متغیر باشه و مثلا یک مادربرد با چیپست برابر، گاها به بیش از دو برابر قیمت مدل ارزون‌تر برسه. پس روی چیپ ست هم حساسیت به خرج نمی‌دیم و هر کدوم که امکانات کافی به ما می‌ده رو انتخاب می‌کنیم. اینکه چه چیپستی چه ویژگی‌های منحصر‌به‌فردی رو هم داره موکول می‌کنیم برای یه مقاله گسترده‌تر.

ابعاد

اندازه مادربرد هم مجددا پارامتر ساده‌ای هست که کوتاه نگاهی بهش می‌کنیم. تقریباً ٩٠ درصد مادربرد‌های موجود ATX هستند. ابعاد کوچک‌تر در موارد خاص مورد استفاده قرار می‌گیرند و به دلیل قیمت برابر با مدل‌های ATX در قبال امکانات محدود‌تر و کمتر، دلیلی ندارد که با کیسی که از مادربرد ATX به‌راحتی پشتیبانی می‌کند سراغ مدل‌های Micro ATX و یا کوچک‌تر بریم. ابعاد بزرگ‌تر هم به خاطر کارایی حرفه‌ای و یا کلاس Workstation بودن و نیاز به کیس بزرگتر، خود‌به‌خود با بهره‌مندی از کیس بزرگ‌تر محدودیتی در این پارامتر برای انتخاب کاربر ایجاد نمی‌کند.

رنج قیمت

اینکه بیایم مادربرد‌های بروز فعلی رو در دسته‌بندی قیمتی ببریم از پایه غلطه. چون بر خلاف سایر قطعات کامپیوتر‌های دسکتاپ مثل کارت گرافیک و پردازنده، افزایش قیمت یک مادربرد تاثیر چندان روی کارایی کلی سیستم نخواهد داشت؛ هرچند این موضوع خودش نیاز به باز کردن و توضیح بیشتر داره. اما “رنج قیمت” یا “بازه هزینه برای کل سیستم” بسیار موضوع شفافیه. مثلا ما می‌دونیم که قراره برای کل کیس با مخلفاتش ٨٠ میلیون تومان بودجه اختصاص بدیم، بر فرض اینکه کاربریمون هم گیمینگ باشه؛ پیشنهاد می‌شه ۵٠درصد این بودجه صرف کارت گرافیک بشه پس ۴٠میلیون باقی می‌مونه برای سایر قطعات. اگر فرض رو بر این بزاریم که با بودجه ۴٠ میلیون تومان می‌تونیم کارت گرافیک RTX ۴٠٧٠ تهیه کنیم، می‌دونیم که با یک سیستم “میان رده” طرف هستیم. پس ترجیحا سعی میکنیم سایر قطعات که مادربرد هم شاملشون می‌شه رو هم در کلاس میان رده انتخاب کنیم. نه یک استپ پایین‌تر، نه یک استپ بالاتر.

اما قبل از اون بهتره بدونیم که شرکت‌ها چطور مادربرد‌های خودشون رو دسته‌بندی می‌کنن. برای این کار از یک فروشگاه خارجی که تمام مدل‌های فعلی رو موجود داشته باشه مراجعه می‌کنیم و با انتخاب برند و سوکت بروز، لیست مدل هارو به ترتیب قیمت از بیشترین به کمترین مرتب. با اینکار به‌راحتی پتر یا الگویی بدست میاد که با مثال بعدی جواب این سوال بدست میاد:

بر فرض مثال برند ایسوس در گران‌قیمت‌ترین مدل‌های خود سری ROG بعد از اون سری ROG STRIX و برای مدل‌های بعد TUF و در‌نهایت به سری Prime ختم می‌شود. حالا با توجه به مثال قبل برای سیستم گیمینگ میان رده خود نه سری ROG و نه سری Prime برای این کلاس سیستمی مناسب نخواهند بود. انتخاب یک مادربرد ROG برای این سیستم به بودجه سایر قطعات لطمه میزند و انتخاب سری Prime برای سایر قطعات سیستم ما کافی نبوده و یا نیاز ما از این سیستم را برطرف نمی‌کند.

پس برای کارت ۴٠٧٠ خود سعی میکنیم از مدل‌های گران‌قیمت‌تر TUF و مدل‌های ارزان‌قیمت STRIX انتخاب کنیم. اگر قصدمان ارتقا سایر قطعات در آینده باشد و به امکانت بیشتری نیاز داشته باشیم سعی میکنیم نشان گر خود را روی سری STRIX حرکت دهیم و اگر قصد داریم مدت بیشتری از سیستم فعلی استفاده کنیم و از تمام ظرفیت و قدرت ستاپ فعلی در سایر قطعات مثل پردازنده بهره‌مند بشیم بیشتر روی مدل‌های TUF تمرکز می‌کینم.

مدار تغذیه

مدار تغیه یا VRM برای اکثر کاربر‌ها پارامتر پیچیده تلقی می‌شود اما این پارامتر هم قرار نیست به یک باره کل ساختار سیستم شما رو زیر سوال ببره. با یک فرمول ساده از سختی گشت‌زنی بین مدل‌های مختلف کم می‌کنیم. پردازنده قوی‌تر = مدار تغذیه قوی‌تر. سخت که نیست؟ مثل روز روشن است. اما از کجا به توان‌مندی مدار تغذیه مادربرد‌ها پی ببریم. باز هم یک فرمول ساده. همون طور که در رنج قیمتی، کلاس مادربرد مشخص می‌شود؛ مدار تغذیه هم در رنج قیمتی مشخصی تایین خواهد شد.

اگر پردازنده‌های فعلی رو به i٩ و Ryzen٩ برای بالارده‌ترین، i٧ و Ryzen٧ رو بعد از اون، i۵ و Ryzen۵ هم برای میان رده‌ها، در‌نهایت i٣ و Ryzen٣ هم برای سیستم‌های سبک‌تر تقسیم کنیم؛ کارمان بسیار ساده می‌شود. به این شکل که برای هر جامپ بین این سری‌های اسم برده شده ۶ عدد فاز قدرت رو در نظر میگیریم. مثلا برای i٧ سعی میکنیم که از مادربردی با حداقل ١۶ فاز قدرت و برای i٩ حداقل ٢۴ فاز استفاده کنیم. تا یکی دو عدد هم می‌تونیم برای تلورانس این فرمول درنظر بگیریم مثلا در صورت اجبار و پیدا کردن یک مادربرد خوش قیمت اشکالی نداره برد با ١٠ فاز هم تهیه کنیم، مادامی‌که قصد ارتقای پردازنده هم در آینده نداشته باشیم. به همین سادگی.

اما اگر باز هم فکر میکنید که این فرمول کمی پیچیده هست، با یک عقب‌گرد به مثال قبل برای تایین کلاس مادربرد، سعی میکنیم هم رده پردازنده مادربرد انتخاب کنیم. یعنی برای پردازنده i٩ از کلاس TUF و برای مادربرد Prime پردازنده i٧ انتخاب نم یکنیم. هم رده و هم کلاس هم.

سایر امکانات

در بخش انتهایی این مطلب به سایر امکانات جانبی اشاره می‌کنیم. مثلا کارت صدا که گاها باعث سردرگمی کاربران می‌شود. اگر از هدست گیمینگ USB یا مدل‌های بی‌سیم استفاده می‌میکنید، این بخش هیچ تاثیر در خروجی صدای هدست شما نخواهد داشت. حتی هدست‌های گیمینگ سیمی که مستقیم به بخش صوتی مادربرد متصل می‌شوند هم به دلیل ساختار ساده، چندان از ویژگی‌های DAC و کارت صدای پیشرفته مادربرد بهره‌مند نمی‌شوند و در خروجی تفاوتی خاصی نمی‌بینید. فقط مدل‌های استدیوی با آمپیدانس بالا و همچنین اسپیک‌های مانیتور یا پسیو هستند که به‌شدت به موضوع تفکیک صدا در بخش سخت‌افزار حساسند. که مشخصاً این لوازم مختص کاربران حرفه‌ای بوده ناخودآگاه کل پلتفرم را به سمت مادربرد‌های حرفه‌ای با کارت صدا‌های پیشرفته می‌برند.

مورد بعدی RGB است که چه بخواهیم و چه نخواهیم در هر سیستمی و در هر بازه قیمتی، درپای خود را حفظ می‌کند. برای مداربرد‌های متداول معمولا یکی دو هدر و برای مدل‌های حرفه‌ای‌تر تا ۴ هدر RGB و ARGB درنظر گرفته می‌شود. این تعداد معمولا برای اکثر کاربران کافی است و نیاز به تهیه کنترلر جانبی نیست.

تعداد درگاه‌های دستگاه‌های ذخیره‌سازی هم در گذشته که SSD‌ها وابسته به درگاه SATA بودند اهمیت داشت و امروزه با وجود درگاه بسیار سریع M.٢ درگاه‌های ساتا برای دستگاه‌های ذخیره‌سازی از سیستم قبلی یا HDD برای آرشیو استفاده می‌شود. که مادربرد‌های امروزی در هر کلاس قیمتی حداقل ۴ عدد از این درگاه را با خود به همراه دارند. سوا از اینکه کیس‌های بروز فعلی هم معمولا همین تعداد فضا برای درایو‌های ۵.٢ و ۵.٣ اینچی در نظر میگیرند. پس اگر به تعداد بالای هارد نیاز دارید، گلوگاه اول شما موجود کیس‌های بازر است، چرا که اکثر مادربرد‌ها حتی در صورت نبود درگاه ساتا کافی قابلیت افزودن کارت‌های RAID و جانبی را دارند.

مورد آخر میرسیم به درگاه‌های پشت مادربرد یا I/O. این قسمت نیز بسته به درخواست و گجت‌های فعلی کاربر تایین می‌شود. مثلا اگر قصد استفاده از پردازنده‌ای را دارید که دارای گرافیک آنبرد نیست، داشتن خروجی تصویر بر روی مادربرد کاری برای شما انجام نمی‌دهد. و یا بر عکس آن اگر قصد استفاده از مانیتور دوم برای استریم دارید و نمی‌خواهید لود این مانیتور اضافه به کارت گرافیک و کاهش فریم دهی بازی شما تحمیل شود، استفاده از پردازنده‌هایی با گرافیک داخلی و مادربرد با خروجی تصویر را توصیه میکنیم. برای سایر درگاه‌ها مثل USB۴.٠ و یا LAN ١٠G هم به خاطر پیشرفت سریع‌تر این استاندارد‌ها نسبت به موجودی گجت‌هایی که قادر به استفاده از این امکانات هستن نیز مجدد به انتخاب کاربر نهایی بر میگردد. اگر در محیط خود از NAS استفاده میکنید، استفاده از مادربرد دارای این دو درگاه از زحمت پیدا کردن کارت‌های Add-on بر بستر PCIe کم میکند. حتی برای Wifi هم ما اکیدا توصیه می‌کنیم حتی در صورت استفاده از LAN، مادربرد دارای این ویژگی را در اولویت بالاتر قرار دهید.

جمع بندی

در نهایت توصیه کلی به کسانی که به‌دنبال مادربرد برای استارت اولیه ارتقا سیستم خود هستند و یا به‌دنبال تهیه کیس جدیدند، چیزی که در تمام طول این مطلب با آن اشاره شد؛ هم رده انتخاب کردن مدل مورد نظر است. البته که تمام قطعات کیس از این قاعده استفاده میکنند. پاور، پردازنده، خنک‌کننده و… همه نیاز‌مند این هستند که در رده و کلاس یک دیگر انتخاب شوند. تن‌های نکته متفاوت در مورد مادربرد، امکاناتی است که کاربر از مادربرد خود انتظار دارد. هرکدام از پاگراف‌های بالا میتواند در یک مطلب مستقل در مقیاس همین مقاله باز و به آن پرداخته شود، اما هدف از جمع‌آوری نوشته پیشه رو اشاره به این است که این قطعه نیز درکنار تمام اهمیت و نقشی که در اسمبل و کارایی یک سیستم ایفا می کند؛ در انتخاب، ساده تر از چیزی است که کاربران برای خود در نظر داشتند.