فرکانس یا تایمینگ؟

یکی از ساده ترین عملیاتی که در دنیای سخت افزار اتفاق می افتد، پیچیده کردن مسائل است! از خمیر حرارتی گرفته تا پلتفرم اینتل یا AMD، این گفتگو ها در فضای وب و انجمن ها، دها یا گاها تا صدها پاسخ جلو می رود. صحبت امروز ما در مورد سرعت حافظه های اصلی یا همون رم های سیستم ماست. رم هایی که به اسم گیمینگ در بازار حضور دارند و در ظاهر تنها معقوله RGB وجه تمایز آن ها نسبت به سایر رم هاست. پس یک رم سریع تر نسبت به مدل کند تر چطور تفکیک می شود؟

درست مثل پردازنده و کارت گرافیک، رم هم تنها از یک فاکتور به تنهایی برای تایین سرعت استفاده نمی کند. همون طور که در CPU تعداد هسته، فرکانس و هم مقدار کش برای سنجیدن سرعت و توان آن به کار گرفته می شود؛ رم هم از دو فاکتور مهم به نام های فرکانس و تایمینگ برای مقایسه نظیر به نظیر کارایی استفاده می شود. اما بر خلاف CPU این پارامتر در رم مثل کارد و پنیر در تظاد یک دیگرند. یعنی با بهتر شدن یکی، دیگری فدا می شود. اما قبل از هرچیز ببنیم این دو فاکتور دقیقا چه وظیفه ای دارند؟

فرکانس:

فرکانس رم مثل هر فرکانس دیگه ای در سیستم مثل پردازنده و کارت گرافیک و یا حتی مانیتور معنی و مفهوم یکسانی دارد. فرکانس به طور خلاصه تایین می کند که در آن واحد، به چند دستور در یک چرخه پردازش؛ رسیدگی می شود. برای مثال رستورانی که میتواند تعداد مشخصی از مشتریان را سرویس دهی کند. مشخصا با افزایش فرکانس، سرعت عملکرد رم نیز افزایش می یابد و این افزایش سرعت به راحتی با ابزار های تست و بنچمارک قابل لمس است. فرکانس رم معمولا با واحد مگاهرتز و گاها با نام مگاترنسفر نیز در سطح وب شناخته می شود. معمولا در هر نسل رم، رنج این فرکانس مشخص است مثلا رم های DDR4 از فرکانس 2133 مگاهرتز شروع و تا رقم های 4400 مگاهرتز نیز در بازار یافت می شدند. در حالی که رم های DDR5 به راحتی در بد ترین حالت از عدد 4800 مگاهرتز کار خود را شروع و به بالاتر از 8 گیگاهرتز نیز میرسند. اما همین جا داخل پرانتز به این نکته اشاره کنم که در هر نسل رسیدن به فرکانس های حداکثری، بسیار دشوار در دسترس هستن و به مادربرد های حرفه ای در کنار پردازنده های دست چین شده نیاز دارند تا مثلا بشود فرکانس بالای 4000 مگاهرتز را در رم های DDR4 به شکل پایدار استفاده کرد در حالی که لپ تاپ ها و سیستم های رده اقتصادی DDR5 با کم ترین دقدقه در فرکانس 4800 به فعالیت خود ادامه می دهند.

تایمینگ:

عملکرد تایمینگ یا زمان تاخیر در حافظه های رم، بسیار شبیه به رسپانس تایم در مانیتور های گیمینگ است. اگر در بررسی مانیتور های گیمینگ دقت کرده باشید، گاها دو مانیتور با رفرش ریت برابر؛ خروجی متفاوتی از نظر حرکت اجسام سریع به ما می دهند و یا به اصطلاح یکی از دیگی واضح تر است. اما داستان در مورد رم کمی تا قسمتی پیچیده تر است. در ابتدا ارقام تایمینگ رم گاها به شکل 72-36-36-30 نوشته می شوند. چهار عدد در راستای یک دیگر. هر کدام از این اعداد یک بخش از “تاخیر” رم را به ما اعلام می کند. مثلا عدد اول از سمت چپ، تاخیر دستور ارسالی از پردازنده تا رم است و یا به لفظ خودمان، زمانی که طول می کشد رم جواب سلام CPU را بدهد. واحد این تاخیر ها نانوثانیه (1000 نانوثانیه = یک میلی ثانیه) است. سایر اعداد رویداد هایی هستند که درون رم اتفاق می افتد و اینکه رم چقدر لفت می دهد تا داده ها آدرس دهی، فراخوانی و یا ترکیبی از این دو بسازد. به همین دلیل است که این “طول” دادن ها را به اسم تاخیر یا Latency می شناسیم. مشخصا هرچه این اعداد به صفر نزدیک تر باشند، رم ما با تاخیر کمتر در نتیجه سرعت بیشتر فعالیت می کند.

چرا جنگ چرا دعوا؟

در ابتدای مطلبمان گفتیم که این دو پارامتر تایین کننده سرعت رم؛ در تضاد یک دیگرند و با سریع تر شدن یکی، دیگری کند و یا اصطلاحا خراب می شود. اما چرا؟ مهم ترین دلیل این امر کشش حافظه های رم است. در دوران ما قبل تاریخ یعنی رم های DDR3 و یا قبل تر شرکت ها صرفا جهت حضور در مارکت؛ رم ها را به منظور تایین قیمت، دست چین و به بازار عرضه می کردند. اما امروزه این کار یعنی دست چین کردن امری حیاتی و به منظور رقابت انجام می شود. مثلا همان طور که شرکت های سازنده CPU از سیلیکون های با کیفیت تر در پردازنده های بالا رده استفاده می کنند، شرکت های سازنده رم نیز با آزمودن حافظه های NAND به بالانسی از فرکانس و تایمینگ می رسند و در قالب محصول نهایی تقدیم کاربران می کنند. از این نقطه به بعد بدست آوردن فرکانس بالاتر توسط کاربر اورکلاک تلقی می شود و فشار مضاعفی به ماژول های رم تحمیل می کند. اما به دلیل باز بودن دست شرکت های تولید کننده، گاها در بازار می بینیم که رم هایی با فرکانس برابر و تایمینگ های متغییر به چشم می خورد که نشانه کیفیت بالاتر حافظه به کار رفته در ساخت رم سریع تر است. چنین رم هایی که با حداکثر فرکانس و پایین ترین تایمینگ در بازار یافت می شوند معمولا قیمت های بسیار بالاتری دارند. پس شرکت ها ترجیح دادند تا جایای ممکن عدد بزرگ نمایی شده فرکانس را تا حد امکان افزایش دهند، حتی به قیمت فشار از سمت تایمینگ و کند شدن آن.

اما کدام یک مهم تر است؟

به طور خلاصه هر دو پارامتر در کارایی نهایی مهم طلقی می شوند اما قانون ساده شده به این شکل است که برای کاربری های حرفه ای نظیر تدوین ویدئو و یا 3D، فرکانس در الویت بالاتری قرار میگیرد و برای گیمینگ و کارکرد روز مره تایمینگ سریع تر ترجح داده می شود. یک اما “دیگر” نیز وجود دارد و آن اینکه هر اپلیکیش و گیم نسبت به این معقوله سلیقه خود را ارائه می کند. مثلا یک موتور بازی سازی به فرکانس روی خوش نشان می دهد و موتور دیگری بر سر تایمینگ سریع تر کارایی بهتری ارائه می دهد و نسبت به فرکانس بی تفاوت است. در نرم افزار حرفه ای نیز این موضوع پابرجاست.

ولی یک فرمول ساده که برای اکثرا کاربران از این قرار است که دست یابی به فرکانس های بالاتر فشار بیشتری به کنترلر پردازنده وارد و در نتیجه بسته به شانس شما در کیفیت سیلیکون CPU و همچنین کشش مادربرد در هندل کردن این فرکانس های بالا، تاثیر مستقیمی بر پایداری کلی سیستم دارد. حال آنکه تایمینگ های سریع تر چندان از این قاعده پیروی نمی کنند وحتی با مادربرد های میان رده نیز کارای مطلوبی ارائه می دهند.

در نهایت برای نتیجه گیری این مطلب در قدم اول حجم یا ظرفیت بالا، حتی کمی بالاتر از حد نیاز و در قدم دوم بالانس بین فرکانس و تایمنیگ را توصیه می کنیم. فرکانس های بالا و تایمینگ های بسیار تنگ را هم به سیستم های بسیار بالا رده و خاص پیشنهاد می کنیم. پردازنده های KS که مجهز به خنک کننده های سفارشی، مادربرد های پرچم دار دارند و خلاصه در هیچ قسمتی کمو کسر ندارند مقصد پُر سرعت ترین رم های بازر هستند.